ابتلاء و تزکیه اخلاقیwordچكیده این تحقیق به ابتلاء و تزکیه اخلاق پرداخته است و در صدد پاسخگویی به شناخت کلی ماهیت ابتلاء و تزکیه اخلاقی و چگونگی تاثیر آن دو بر یکدیگر می‌باشد.انسان موجودی است كه با قدرت انتخاب وتصمیم گیری می‌تواند خود را به سرحد كمال ارتقاء دهد؛ برای این منظور خداوند آزمایش و ابتلاء را بر سر راه بندگانش قرار می‌دهد و از آن جایی كه ابتلاء سنّت دائمی و فراگیر است، تزکیه اخلاقی باعث می‌شود تا انسان عكس العمل مناسبی را در صورت مواجه شدن با بلایا داشته باشد، چرا که بی‌تابی در برابر این سنّت الهی اثرات سوئی را برای فرد به دنبال دارد. روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، روش كتابخانه‌ای تحلیلی و توصیفی است كه با مراجعه به كتاب‌های معتبر و دست اول تدوین شده است. سنّت ابتلاء یك سنّت عمومی است وشامل همه‌ی انسان‌ها می‌شود و انبیاء الهی نیز از این حكم مستثنی نیستند. خداوند متعال با آزمایش انسان می‌خواهد، استعدادهای درونی آن‌ها را شكوفا و بارور سازد. امتحان موجب می‌شود که انسان تزکیه اخلاقی یافته و شایستگی‌های رشد وكمال خودرا نشان دهد. از نظر قرآن سنّت ابتلاء، آثارتربیتی و نقش سازنده‌ای در تزکیه اخلاقی وتكامل انسان دارد. تزکیه اخلاقی نیز یکی از اهداف مهم پیامبران الهی می‌باشد که به گفته قرآن، موجب رستگاری و فلاح و سعادت انسان می‌گردد، که با اختیار آدمی و اطاعت اوامر الهی امکان پذیر است؛ گاه انسان‌ها در برابر ابتلائات الهی کمر خم می‌کنند و چون در قلبشان تزکیه نیست، نسبت به خدا غضب می‌ورزند و آخرت خود را تباه می‌سازند. تزکیه اخلاقی باعث می‌شود که انسان در مواجهه با ابتلائات برخورد درستی داشته باشد و آن را فرصتی برای نیل به قرب الهی بداند. درواقع هدف ابتلاء و تزکیه اخلاقی مشترک است و هر دو موجب کمال انسانی و قرب الهی می‌شوند. كلید واژهابتلاء، تزکیه، آزمایش، امتحان، تهذیب. فهرست مطالبعنوان صفحه 1-1.بیان مساله و تبیین موضوع پژوهش... 4 1-6-2. روش گرد آوری اطلاعات... 6 1-6-3. ابزار گردآوری اطلاعات... 6 1-6-4.روش تجزیه و تحلیل اطلاعات... 6 1-7. مشکلات و محدودیت‌های تحقیق. 6 1-8. ساختار و سازمان دهی تحقیق. 6 2-فصل دوّم: ابتلاء، شناخت و مبانی آن. 8 2-1-2. واژه‌های مرتبط با ابتلاء... 12 2-1-3. معنای اصطلاحی ابتلاء... 17 2-2-2-3. داشتن ابزار شناخت... 20 2-4. شرایط و زمینه‌های فزونیابتلاء. 33 2-5-1-1. ظهور انسانیت انسان... 38 2-5-1-2. ظهور ملکات اخلاقی... 39 2-5-1-3. ظهور رفتار اخلاقی‌تر... 40 2-5-2-1. اتمام حجت پروردگار... 42 2-6-2-1. نعمت‌ها و خوشی‌ها... 52 2-6-2-2. گرفتاری و سختی‌ها... 59 2-7-1. آفات ابتلاء به نعمت‌ها و خوشی‌ها... 68 2-7-1-2. دل بستن به نعمت... 69 2-7-2.آفات ابتلاء به سختی وناخوشی‌ها... 71 2-7-2-2. ناخوشنودی از خداوند... 71 2-7-2-3. بی‌تابی و بی‌قراری... 72 3-فصل سوّم: تزکیه اخلاقی، شناخت و مبانی آن. 76 3-1-2. واژه‌های مرتبط با تزکیه. 78 3-1-3-2. تزکیه در احادیث... 82 3-3-1. ارادى و اختیارى بودن... 95 3-3-2. امكان «خودتزكیه گى»... 97 3-3-3. عدم مغایرت تزکیه نفس با تکالیف فردی... 98 3-4-1. لایق خلیفـه‌ی خدا بودن... 99 3-4-3. تزکیه مقدم بر تعلیم و تربیت... 101 3-4-5. آزادی و حکومت عقل... 102 3-4-6. تزکیه عامل رستگاری... 102 3-5-1-4. پیامبران و اولیای دین... 108 3-5-1-8. رعایت احكام و قوانین شرعی... 110 3-5-2-1. ایمان و عمل صالح... 112 3-5-2-3. تخلیه، تحلیه، تجلیه... 113 3-5-2-4. ابتلائات و گرفتاری... 113 4-فصل چهارم: رابطه ابتلاء و تزکیه اخلاقی. 121 4-1. تاثیر ابتلاء بر تزکیه اخلاقی. 122 4-1-1. گذر از نفس و رجوع به خدا... 122 4-1-3. خودیابی و یافتن جایگاه خویش... 124 4-1-4. شکوفا شدن استعداد عبودیت... 125 4-1-5. تقویت روحیه آزادگی... 126 4-1-6. تنبیه و تکان دادن... 127 4-1-7. از بین رفتن جهل و نادانی و بارور شدن عقل و اندیشه 129 4-1-8. توحید در استعانت... 131 4-1-9. خالی کردن دل از اعتماد و دلبستن به دنیا... 132 4-1-10. از بین رفتن سستی و به وجود آوردن عزم و اراده... 134 4-1-11. پاکی و دوری از گناه... 135 4-1-12. توبه و بازگشت به خدا... 136 4-1-13. خالی کردن دل از حب به دنیا و شوق دیدار خداوند... 138 4-1-14. از بین رفتن کینه‌ها... 139 4-1-15. افزایش یاد مرگ و کاهش طول امل... 139 4-1-16. ازبین رفتن عُجب و تکبر... 141 4-1-17. شکسته شدن دیوارهای غفلت... 143 4-1-18. شکوفایی فضایل اخلاقی... 144 4-1-19. اصلاح دین و ایمان... 145 4-1-20. از بین رفتن بی‌تابی و جایگزینی صبر... 146 4-1-22. صعود به مقامات بالای معنوی... 146 4-1-24. رسیدن به مقام صدیقین... 149 4-1-25. یافتن جایگاه عبودیت... 150 4-2. تاثیر تزکیه اخلاقی بر ابتلاء. 154 4-2-1.آمادگی برای ابتلا و پرهیز از بی‌تابی... 154 4-2-2. ارتقای نورانیت دل و درک حضور خداوند... 156 4-2-3. امید به گشایش و پرهیز از یأس و ناامیدی... 157 4-2-4. سپاس و ستایش در مقابل نزول بلاء... 159 4-2-6. واهمه و حساسیت نسبت به خطا و لغزش... 164 4-2-7. پوشاندن بلاء از دید دیگران... 165 4-2-9. پرهیز از اقدام نادرست... 166 پیشگفتار انسان می‌تواند در هر مرحله‌ای از حیات خود فضیلت و كمالی كسب كند و سرانجام به عالی‌ترین مراحل ومراتب فضیلت برسد چرا کهنظام حیات انسانی، نظام تكامل و پرورش و شكوفایی استعدادهای نهفته است. او در این سیر با تزکیه اخلاقی می‌تواند استعدادهای خویشرا شكوفا، و نیز حقیقت و هویت خود را بسازد و خدا برای رسیدن به این مهم، با ابتلائات الهی او را یاری می‌کند. سنّت الهی نیز بر این است كه همه‌ی مردم، حتی پیامبران خدا نیز آزمایش و امتحان شوند، خداوند بندگان خویش را می‌آزماید تا آن‌چه در اندرون ونهانخانه‌ی دل دارند، آشكار و مستحق پاداش وكیفرگردند. زیرا غایت و هدف از آفرینش انسان، برخلاف بسیاری از موجودات دیگر،تنها در سایه‌ی انتخاب وگزینش آگاهانه دست یافتنی است. به همین دلیل، كمال آدمی، كمالی اختیاری و اكتسابی است كه می‌تواند آن را در زندگی خویش به دست آورد. به این ترتیب انسان با تزکیه اخلاقی، خود را لایق عبودیت می‌کند و امتحان سبب بروز شایستگی‌ها، مایه تكامل و پیشرفت او و در نهایت «رحمت الهی»می‌شود. همانند معدنی كه برای استخراج منابع آن ابزار و وسایل ویژه‌ای نیاز است، نیروهای درونی انسان نیز با «ابتلاء» آشكار می‌شود. این نوشتار برخی از جنبه‌های ابتلاء و تزکیه اخلاقی را با رویکردی درون دینی وبا توجه به آیات و روایات، در چهار فصل ارائه می‌کند: فصل اول: به بیان کلیات پرداخته و در آن عناوین نه گانه طرح تحقیق مطرح شده است. فصل دوم:ابتلاء، شناخت و مبانی آن نام دارد، به ارائه شناختی اجمالی درباره مفهوم لغوی و اصطلاحی ابتلاء، مفاهیم مترادف با آن پرداخته است و نیز به بررسی مبانی ابتلاء وشبهات مطرح شدهدر باب مسئله شر در جهان هستی، ارکان و شرایط ابتلاء، پرداخته شده است و در ادامه به ابزار و وسایلی که خداوند با آن‌ها انسان‌ها را آزمایش می‌کند و فلسفه آزمایش‌های الهی و آفات ابتلاء را مورد بررسی قرار داده است. فصل سوم: تزکیه، شناخت و مبانی آن نام دارد، به ارائه شناختی اجمالی درباره مفهوم لغوی و اصطلاحی تزکیه و مفاهیم مترادف با آن، و معنای تزکیه در قرآن، احادیث و عرفانپرداخته شده است؛ و ویژگی و راه‌های تزکیه اخلاقی بیان شده است. همچنین به بررسی مبانی تزکیه و ابزار و موانع تزکیه اخلاقی و فلسفه آن با توجه به آیات و روایاتپرداخته شده است. فصل چهارم: ابتلاء و تزکیه اخلاقی نام دارد و به بررسی تأثیر دو سویه ابتلاء و تزکیه اخلاقی پرداخته شده است که در آن به آثار تربیتی ابتلاء بر نفس انسان که تزکیه اخلاقی را به همراه دارد و شامل آثار متعددی می‌شود، پرداخته شده است و در ادامه به بررسی رابطه تزکیه اخلاقی با ابتلاء که باعث برخورد درست در مواجهه با ابتلائات الهی و در نهایت، پیروزی در آزمایشات الهی می‌گردد، می‌پردازد.
1- فصل اوّل: كلیات 1) بیان مساله و تبیین موضوع پژوهش 2) اهمیت وضرورت تحقیق 3) اهداف و فوائد تحقیق 4) پرسش‌های تحقیق 5) فرضیه‌های تحقیق 6) روش تحقیق 7) مشکلات و محدودیت‌های تحقیق 8) ساختار و سازمان دهی تحقیق 9) پیشینه‌ی موضوع تحقیق 1-1. بیان مساله و تبیین موضوع پژوهش امتحان و ابتلاء سنت الهی است که بر سنت هدایت عامه‌ی الهی استوار است، یعنی خدای متعال برای هدایت بندگان به سر منزل کمال که همان نهایت عبودیت است شرایط مختلفیدر زندگی پیش می‌آورد تا بندگان را بیازماید و استعداد عبودیت را در آنان شکوفا کند. حال این سوال پیش می‌آید که فردی که به دنبال تزکیه اخلاقی است؛ آیا باید آمادگی ابتلا هم داشته باشد؟ درواقع اثر تزکیه اخلاقی بر پیروزی بر ابتلائات و نیز نحوه برخورد با ابتلائات و امتحان‌های الهی چگونه است؟ در واقع رابطه دو سویه ابتلاء و تزکیه اخلاقی مورد توجه قرار گرفته و زوایای مجهول آن مورد بررسی قرار میگیرد. به دلیل عمومیت و فراگیر بودن این موضوع و نقش سازنده آن و موثر بودن آن در نگاه و نگرش انسان نسبت به پیامدهای زندگی و حوادث جاری لازم است تا زوایای این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. این بحث همواره درمیان کسانی که تفکر توحیدی داشته‌اند به صورت یک بحث همیشه زنده مطرح بوده و هست. این موضوع در کتب کلامی، تفسیری، اجتماعی قابل پیگیری است. این تحقیق درصدد پاسخ به این سوال است که چه رابطه‌ای میان ابتلاء و تزکیه اخلاقی وجود دارد؟ و برای پاسخ به این سوال به کتب معتبر علمای شیعی و نیز برخی متفکرین غربی در این زمینه، مراجعه شده است. 1-2. اهمیت وضرورت تحقیقسنّت ابتلاء وامتحان یك قانون كلی ودائمی است كه افراد جامعه با شناخت وآگاهی به این سنّت الهی می‌توانند عكس العمل مناسبی در برابر امتحانات خداوند داشته باشند. اصولاً انسان در مشكلاتی كه برای او پیش می‌آید از نیروی مقاومتش كاسته می‌شود امّا توجه به ای جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید